Thương Ưởng khuyến khích người dân tố giác lẫn nhau Cải cách của Thương Ưởng diễn ra qua hai giai đoạn, bắt đầu từ năm 359 TCN đến năm 350 TCN. Giai đoạn đầu tiên chủ yếu tập trung vào việc khuyến khích nông nghiệp, trừng phạt thương nghiệp, khen thưởng quân lính có công và hạn chế quyền lực của quý tộc. Thông qua việc thưởng cho nông dân, quốc gia đã thu được nhiều thuế và lương thực hơn. Ông cũng khen thưởng quân lính lập công, bất kỳ ai có thành tích trên chiến trường hay chém được đầu quân địch đều được thăng tước.

Tư tưởng của Thương Ưởng muốn biến bách tính thành “gian dân”. Ảnh: Sohu.

Thời bấy giờ, tước vị ở nước Tần có đến 20 cấp. Người có tước vị được quyền ngồi xe ngựa sang trọng và mặc quần áo đẹp, trong khi những người không có thành tích trên chiến trường chỉ có thể ngồi xe bò và mặc vải thô. Qua đó, Thương Ưởng đã thúc đẩy quân lính Tần liều mạng trong các trận chiến. Trong “Thương quân thư”, có viết: “Quân dân ra chiến trường như sói đói nhìn thấy thịt, liền xông vào muốn ăn”. Nhiều người đã mô tả quân đội nước Tần như “hổ lang”, ám chỉ sự tàn bạo của họ, tất cả đều bắt nguồn từ những cải cách của Thương Ưởng. Thương Ưởng còn đưa ra một biện pháp khác: ông chia dân cư thành các nhóm nhỏ, trong đó năm nhà thành một ngũ, mười nhà thành một thập. Các nhà trong nhóm sẽ giám sát lẫn nhau, nếu một nhà phạm tội, chín nhà còn lại phải tố giác. Nếu không báo cáo, họ sẽ bị xử phạt nặng. Những ai tố giác sẽ được khen thưởng tương đương với việc giết được quân địch. Thương Ưởng đã khuyến khích người dân tố giác lẫn nhau, tạo ra môi trường mà lòng tin giữa mọi người bị phá vỡ. Ông cho rằng nếu mọi người đều là “gian dân”, họ sẽ không tin tưởng lẫn nhau, và như vậy, họ sẽ cần đến sự che chở từ quyền lực. Như một câu trong “Thương quân thư” đã nói: “Dùng thiện lương thì dân thân với dân, dùng gian ác thì dân thân với… chế độ”. Thương Ưởng thực sự muốn biến người dân trở thành “gian dân”. Ông áp đặt nhiều biện pháp nhằm duy trì quyền lực, chẳng hạn như cấm tự do tư tưởng và ngôn luận, cũng như hạn chế sự di chuyển của người dân. Mục tiêu lớn nhất của ông là biến người dân thành những kẻ yếu nhược, nghèo khổ và ngu dốt. Ông tin rằng người dân nghèo có thể dễ dàng bị dụ dỗ bằng lợi ích nhỏ bé, và những người ngu muội sẽ tin vào mọi lời nói của ông. Thương Ưởng đã thành công trong việc biến người dân nước Tần thành những kẻ chỉ biết đánh nhau. Khi nhìn ra bên ngoài, ông thấy đây là thời điểm thích hợp để chinh phạt các nước khác, từ đó nước Tần dần trở thành một thế lực chinh phạt.